“Şizofrenik Davranış, Hepimizi Tehdit Eden Bir Tehlike”
“Şizofrenik Davranış, Hepimizi Tehdit Eden Bir Tehlike”
Sivri çıkışları, marjinal bakış açısı ile müzik endüstrisinin önde gelen eleştirmenlerinden Naim Dilmener’le “Şöhret”, “Menajerlik”, “Micheal Jackson” üzerine bir röportaj gerçekleştirdik. Keyifli okumalar…
Ebru Cengiz Ergen
1-Şöhret, yaşamımızın vazgeçilmez kavramlarından biri. Cennetteki yasak ağaç kadar tahrik edici ve bir o kadar tehlikeli olan, elimizle tutamadığımız, gözümüzle göremediğimiz ama varlığını hissettiğimiz bu olgunun şehvetengiz iktidarı nerden geliyor sizce?
-Sanıyorum bu “psikoloji”, bu dünyaya ayak basan her insanda mevcut. Her insan-her birey mutlaka ama mutlaka “sevilmek-sayılmak” istiyor; bu adımdan sonra da “pohpohlanmak” ve daha, çok daha fazlasını istiyor(uz). “Ego” bu isteğin mühim bir bölümünü açıklayabilir, ama tamamını değil. Geri kalanını da Kapitalist sistem köpürtüyor. Bu tuzağa canla-başla düşmemizi emrediyor. Bu bir “tuzak” ve düşmesi de bile isteye oluyor; düşmemek, bu girdaba kapılmamak için müthiş bir mücadele vermek, uzun sürecek bir ruh ve gönül eğitiminden geçmek gerekiyor.
2–Şöhretin bir özelliği de anlık olması. Şöhretin tüm uçuculuğuna rağmen özdeşleşmeyi başarabilen insanları irdelemek gerekir kanaatindeyim. Bunun en büyük örneği bizde Sezen Aksu, Ajda Pekkan’sa, dünyada da Micheal Jackson. Ama hakkında çıkan son haberler bana köyden şehre kaçıp da “ kötü yola “ düşen köylü güzellerinin akıbetini hatırlatıyor. Hangi kavram kargaşası bu ortak noktanın temellerini atmış olabilir?
-Müthiş bir ses ve çok zeki bir şarkı yazarıdır. Onlarca hit yarattı ve bunları müzik tarihinden silmeye kimsenin gücü yetmeyecek ama gelin görün ki, onun da zayıf gözükmesine sebep olan bazı takıntıları-bazı hassasiyetleri varmış demek ki. Bunların başında da “renginden” memnun olmaması geliyormuş. “Siyah”, hepimizin gözleri önünde “beyaz”a döndü ve bunun için, dünyanın ilacı, şusu busu kullanılmış olmalı. Bir insanın dünyaya gözünü açtığı cinsiyetiyle huzurlu olmaması anlaşılır bir şey; bir insanın ağzından-burnundan-dişinden-çenesinden memnun olmaması da anlaşılır bir şey. Ama “renginizden”, yani hayatın sizi dahil ettiği “temel çerçeve”den caymaya niyetlenmeniz, en hafif deyimle “şizofrenik” bir durumdur ve bu uzun sürmüş sürecin herhangi bir anında aklınızın başınıza gelmemiş olması da, şizofreninin derinliğine-keskinliğine işaret ediyor. Bence “kavram kargaşası” mevcut değil. Ne yazık ki “şizofrenik davranış”, hepimizi tehdit eden ciddi bir tehlike. Keşke Darwin’in ömrü yetseydi de, hangi badireler sonrası bu özelliğimizi bugünlere taşıdığımızı bize anlatabilseydi. Göründüğü kadarıyla, “hayvan”lıktan “insan”lığa geçiş uzun sürmüş ve kolay olmamış ama bu süreci hala tamamlamamış olduğumuz da söylenebilir. Çünkü “an” geliyor, yılların bize kazandırdığı bütün mekanizmalarımız, devre dışı kalabiliyor-iflas edebiliyor.
3–Micheal’in özgünlüğü, samimiyeti, hareketlerine yansıyan azmi çok şey olsa da her şey değil. Şöhret pastasını tamamlayan çok önemli bir diğer unsur da menajerlik hizmeti. Açılan davalarda aklamayı başarabilen menajerleri neden beyazlaşma, estetik çabalarına müdahale etmedi? Diğer bir deyişle Micheal’in yükseliş ve çöküşünde menajerlik hizmetini günahlarıyla sevaplarıyla irdeleyebilir misiniz?
“Beyazlaşma” tutkusunu ya da “güzelleşmeyi beyazlamak sanma” yanılsamasını engelleyecek herhangi bir menajer, herhangi bir insan, herhangi bir merci yoktur; hiç olmamıştır ve olmayacaktır. Bu konuda kimsenin Jackson’a faydası olamazmış.
4–Alaylı olmak, insanı kariyerinin zirvesine tırmanırken karşılaşacağı çukurlardan çoğu kez korur. Niye Micheal’de bu olmadı?
Yukardaki nedenlerle; bir insanı değil, koca bir toplumu dahi, anında yerle bir edecek bir “yanılsama” var karşımızda. Tersi de aynı etkiyi yapardı; “beyaz” biri, “siyah” olmaya niyetlenseydi de aynı sonuçla karşılaşılırdı.
5–Micheal yaşadığı elli yıla damgasını vurdu. Ölümünün yüz ellinci yılında da kuvvetle muhtemel anılıyor olacak. O günleri göremeyecek olan bizler için bir tahminde bulunabilir misiniz, acaba sonraki nesillerin anlayış temayülleri hangi yönde olabilir?
Davranış ve algılama biçimlerinin boydan boya değişeceğine hiç şüphe yok. Buna şüphe yok da, değişimin nasıl olacağı konusunda bin farklı fikir geliştirilebilir ya da ileri sürülebilir. Ben kendi fikrimi söyleyeyim: Bugün, temel bir özelliğimiz gibi görünen “geçmişe özlem”, yıllar sonra bu hayatı sürükleyecek kuşaklar için pek fazla bir şey ifade etmeyecek. Bu nedenle Michael Jackson ya da Madonna, kimsenin umurunda olmayacak bu tür isimler-şarkılar-şeyler.
6–Ülkemizdeki menajerlik anlayışını nasıl değerlendiriyorsunuz?
Bütün dünyadaki gibi; kötüsü var, iyisi var, çok iyisi var. Üzüm yemek isteyeni var, üzümü umursamayıp, her durumda bağcı dövmek isteyeni var. Ve “şöhret”ten söz ediyoruz, bunu da söyleyelim o zaman: Temsil ettiği artistin-şarkıcının yerine talip olanlar dahi var. Böyleleri, işini yapmakta olduğu kişiden daha fazla hakkı olduğunu düşünür “şöhretli” olmaya; sanki bu iş, hakka-makka bakarmış gibi. Ama büyük bir kısmının işini çok iyi yaptığını söyleyebiliriz ve “piyasa” iyi kötü işleyebiliyor-dönebiliyorsa, bu onların sayesindedir. Yoksa, “şöhretli”nin bizzat kendisiyle iş görmek bir yana, bir telefon konuşması bile, normal şekilde-normal süresinde yapılamıyor
